Ο Σκλάβος Που Κοιμάται

Το «L’ Esclave Endormi» είναι η ομορφότερη μελωδία που έχω ακούσει στη ζωή μου. Από όλο το φάσμα της pop κουλτούρας. Είναι απλή, δωρική και λατρευτική, διαθέτει πόθο και λαχτάρα στα σπλάχνα της, είναι ερωτική με έναν τρόπο ευγενή και ανυψωτικό. Είναι ένα αριστούργημα που σε μεγάλο βαθμό δεν έχει ανακαλυφθεί, δεν έχει πάρει τη θέση της στο θρόνο που της αξίζει. Παραμένει ένα καλά κρυμμένο μυστικό γεννημένο από την καρδιά της Ευρώπης, μία μελωδία με πολυεθνή καταγωγή και με παχιά σκόνη στιβαγμένη πάνω της από το χρόνο. Παρότι η μεγάλη ομπρέλα της pop και rock κουλτούρας έχει προσφέρει πολλές μελωδίες, σύνθετες, πολυδαίδαλες, εύγλωτες και συγκινητικές, νομίζω, ότι ποτέ άλλοτε δεν παρήχθη Υψηλή Τέχνη τόσο συγκλονιστική, από τη χημεία μιας μελωδικής γραμμής, μιας νυχτωδικής ατμόσφαιρας και μιας θεϊκής ερμηνείας. Υψηλή Τέχνη όσο ο «Ευρύωνος Τάφος» του Καβάφη, όσο ο «Σκλάβος που Πεθαίνει» του Michelangelo, όσο ο «Καυγατζής» του Rainer Werner Fassbinder, όσο «Τα Θαύματα Της Σικελίας» του Wilhelm Von Gloeden…

Ο Richenel στις αρχές της καριέρας του, μέλος των synth funksters Fetisj

Το 1985 η 4AD είχε ήδη χτίσει τη φήμη της ως η ανεξάρτητη εταιρία του Ivo Watts Russell που αντιπροσωπεύει τον σκοτεινό μπαρόκ ήχο της μελαγχολίας και της ατμοσφαιρικότητας με τους Cocteau Twins, τους Dead Can Dance και τους This Mortal Coil να πρωταγωνιστούν στον κατάλογό της. Ωστόσο, είχε ήδη προσθέσει στον κατάλογό της και σχήματα της αντίπερα όχθης, του ρυθμού και της εκζήτησης των synths όπως το μείγμα των phat beats των Wolfgang Press και η ηλεκτρονική χορευτική γοητεία των Clan Of Xymox. Η κυκλοφορία όμως του «L’ Esclave Endormi» ερχόταν να γεφυρώσει τους δύο κόσμους αφού ο Richenel που το ερμήνευσε προερχόταν από την synth funk κουλτούρα της Ολλανδίας, αλλά το τραγούδι που έμελλε να προστεθεί στο ρεπερτόριο της 4AD προερχόταν από την μελωδική, ατμοσφαιρική στόφα ενός fusion Ευρώπης και Ασίας, κλασικότητας και οριενταλισμού. Ο Hubert Richenel Baars, γεννημένος στο Amsterdam αλλά με καταγωγή από το Σουρινάμ ήταν κάτι σαν την ολλανδική εκδοχή του Pete Burns των Dead Or Alive, ένας μαγνητικά όμορφος gay τραγουδιστής με απαράμιλλο ερμηνευτικό χάρισμα.

O Richenel σε drag.

«Έκανα μια τρελή ζωή» ομολόγησε ο Richenel στον Martin Aston, συγγραφέα του βιβλίου «Facing The Other Way: The Story Of 4AD«. «Ποτέ δεν είχα σκοπό να γράψω μουσική ή να τραγουδήσω αλλά η μουσική βρισκόταν πάντα στο σπίτι μας.» Στα είκοσι ένα χρόνια του, την άνοιξη του 1979 ο Richenel βρέθηκε να αντικαθιστά την τραγουδίστρια των Luxor. Το ένα πιθανό πρόβλημα ήταν ότι ο εραστής της τραγουδίστριας της μπάντας ήταν μέλος των Hell’s Angels και έτσι οι μηχανόβιοι αποτελούσαν το βασικό πυρήνα του κοινού τους. «Το περίεργο είναι ότι και οι Hell’s Angels με αγαπούσαν επίσης» θυμάται, ακόμα και όταν ντυνόταν εκκεντικά με θηλυπρεπή εμφάνιση. «Δεν ήμουν πάντα τραβεστί, πάντα όμως φορούσα κραγιόν και ψηλά τακούνια. Εκείνες τις μέρες αυτό ήταν ακόμα ζήτημα.»

Η εκκεντρική γαλλίδα – τουρκάλα Armande Altaï συνέθεσε το «L’ Esclave Endormi»

Ο Richenel ήξερε ότι δεν ήταν η μοίρα του να περάσει τη ζωή του δουλεύοντας ως μεταφραστής για μια τράπεζα του Amsterdam και το βράδυ να τραγουδάει για τους Hell’s Angels. Στη σχολή Καλών Τεχνών Gerrit Rietveld, όπου σπούδαζε θεατρικό κοστούμι, έγινε φίλος με την καλλιτεχνική multi media κολλεκτίβα Fetisj οι οποίοι και συμμετείχαν στο ντεμπούτο album του «La Diferencia» το 1982. Ο τίτλος ήταν φιλόδοξος, περισσότερο τουλάχιστον από το τυπικό soul funk που έπαιζαν. H σωτηρία ήρθε το 1984 όταν άκουσε το «L’ Esclave Endormi» στο ραδιόφωνο των Βρυξελλών, στην ερμηνεία της εκκεντρικής camp τραγουδίστριας και ηθοποιού Armande Altaï. Η Altaï γεννημένη στο Alep της Συρίας με γαλλική και τουρκική καταγωγή σπούδασε στο κονσερβατόριο της Μασσαλίας στη Γαλλία, υποδύθηκε τη Μαρία Μαγδαληνή στο musical «Godspell» το 1972 και το 1973 ηχογράφησε το πρώτο single της στη γαλλική Mercury, συνεργάστηκε με τον Georges Wilson σε προχωρημένα οπερατικά και free jazz projects  και στη συνέχεια ανέπτυξε το δικό της μείγμα οπερατικής μουσικής και προχωρημένης post punk ατμόσφαιρας, που απέδωσε δισκογραφικά σε τρία albums μεταξύ 1979 – 1983 συν άλλα δύο μετά την επιστροφή της στη δισκογραφία το 2001 και το 2007.

Το τρίτο album της Armande Altaï, «Nocturne Flamboyant» (1983, Mercury)

Το «L’ Esclave Endormi», γραμμένο από την ίδια, είχε κυκλοφορήσει στο τρίτο album της «Nocturne Flamboyant» ηχογραφημένο στα Strawberry Studios του Stockport στο Manchester, σε παραγωγή του Martin Hannett, του ιδιοφυούς παραγωγού της Factory που ευθυνόταν για τον απίθανο ήχο των Joy Division. Το album της Altaï επιχειρούσε την ίδια υβριδιακή ζεύξη κλασικού – ηλεκτρονικού, που είχε κάνει και ο γερμανός Klaus Nomi, με τη βοήθεια βρετανών μουσικών όπως ο μπασίστας Barry Adamson, ο πιανίστας Steve Hopkins και ο drummer John Doyle σε συνδυασμό με γάλλους μουσικούς όπως οι κιθαρίστες Jean Marie Hareb και Michel Zacha και ο πιανίστας και ενορχηστρωτής της, Patrick Morgenthaler.

Η εκτέλεση της Armande Altaï σε παραγωγή Martin Hannett:

Ωστόσο, όσο πάθος, δράμα και λαχτάρα και αν επιφύλασσε η ερμηνεία της Armande Altaï στο τραγούδι, θα αποδεικνυόταν μάλλον κατώτερη της μαγείας την οποία πρόσδωσε στη μελωδία ο Richenel. Και ο Richenel είχε εύλογα, μεγάλη επιθυμία να ερμηνεύσει αυτό το τραγούδι, έναν ύμνο στην ομορφιά και στο θάμπος του αισθησιασμού, μια ωδή στην ερωτική επιθυμία και την ακατανίκητη ερωτική λαχτάρα που δημιουργεί ποιητές σαν τον Καβάφη. Η ματιά εδώ είναι ηδονοβλεπτική, συγκλονισμένη από τη συγκίνηση, ισόρροπη ανάμεσα στον ασυγκράτητο σεξουαλικό ερεθισμό και στη λυρική λεπτότητα της περιγραφής των αισθήσεων.

Η εκτέλεση του Richenel σε παραγωγή Dirk Blanchart:

Ωχρότητα, ορφική ομορφιά,
Ξέσκεπο αγόρι στο στρώμα μου
Λάμπει από διαστροφή
Ανάσα αθώα στο στόμα
Νωχελικός μέσα στις δαντέλες
Βυθισμένο στον ύπνο το σώμα σου
Από την επιθυμία διχάζεται
Ο σκλάβος που κοιμάται

Σώμα που κολλάει από τα αρώματα και το κρασί
Τυλιγμένος σε λουλουδένιες γιρλάντες
Σαν δώρο στο φρέσκο πρωινό αέρα
Γεμάτος νεύρο και ξεκούραστος
Νωχελικός μέσα στις δαντέλες…
Αιωρούμενος στην ανάσα του Αιόλου
Ξαπλωμένος σαν άγαλμα μετά την καταιγίδα που κόπασε
Που τον άγγιξε το φτερό της γαλάζιας αυγής
Τα πλευρά σου ιριδίζουν σ’ ένα αμυδρό ρίγος
Νωχελικός μέσα στις δαντέλες…

Το εξώφυλλο του LP «Statue Of Desire» (1985, Megadisc)

Το εξώφυλλο του ολλανδικού δωδεκάιντσου single (1985, Megadisc)

…και το αντίστοιχο εξώφυλλο του βρετανικού δωδεκάιντσου single (1986, 4AD)

H Megadisc, η ανεξάρτητη δισκογραφική της Ολλανδίας που κυκλοφορούσε με ζήλο βρετανικό post punk και εκλεκτικές ηχογραφήσεις από την ολλανδική σκηνή, υπέγραψε τον Richenel και προσπάθησε να τον πείσει ότι έπρεπε να ηχογραφήσει σε disco ύφος το «L’ Esclave Endormi«. Ο Richenel είχε τελείως διαφορετική άποψη: προτίμησε την αισθαντική ερμηνεία που τον έφερνε κοντύτερα στην ατμόσφαιρα σχημάτων όπως οι Dead Can Dance, αν και η ενορχήστρωση του τραγουδιού παράπεμπε πιο πολύ στην synth pop των 80s, σε επιμέλεια του βέλγου nu pop καλλιτέχνη Dirk Blanchart με προεξάρχοντα τα keyboards του Hans Helewaut. Η Megadisc έστειλε ένα αντίτυπο του καινούργιου τότε album του Richenel, «Statue Of Desire» στον Ivo στην 4AD. O Ivo δεν βρήκε τίποτα ενδιαφέρον σ’ αυτό πέρα από το «L’ Esclave Endormi«.

Ivo Watts Russell

«Διέθετε μια απόλυτη αγνότητα και ομορφιά, κι έτσι ζήτησα τα μέρη του τραγουδιού έτσι ώστε να τα ρεμιξάρω μαζί με τον John Fryer – κάτι που νομίζω, κάναμε πολύ όμορφα,» είπε ο Ivo στον Martin Aston. To remix κυκλοφόρησε σε ένα δωδεκάιντσο single μαζί με την αυθεντική εκτέλεση του Richenel και ανέδειξε την εξαιρετική τεχνική του τραγουδιστή στη διάρκεια επτά ζαλιστικών λεπτών. «Είναι μια από τις πιο αγαπημένες μου κυκλοφορίες της 4AD όλων των εποχών» λέει ο Ivo. «Όμορφη εικόνα, λογότυπο, όμορφη ερμηνεία από έναν όμορφο άνθρωπο. Είναι ίσως το πιο αγαπημένο μου εξώφυλλο από την 23 Envelope. Ο Nigel και ο Vaughan συνεργάστηκαν άψογα.»

Η εκτέλεση του Richenel στην αφαιρετική προσέγγιση της παραγωγής Ivo Watts Russell και John Fryer:

L’ Esclave Rebelle

L’ Esclave Mourant

Το κυνήγι της αισθητικής τελειότητας από την 23 Envelope, την εταιρία γραφιστικής του Vaughan Oliver με την οποία συνεργαζόταν η 4AD, έφτασε στην αποθέωσή του με το «L’ Esclave Endormi». Η φωτογραφία από τον Nigel Grierson του γυμνού αγοριού μέσα σε ένα λουτρό γάλατος στήθηκε κατ’ εικόνα των δίδυμων αγαλμάτων του φλωρεντίνου Michelangelo, «L’Esclave Mourant» και «L’ Esclave Rebelle«, ο Vaughan Oliver όμως θεωρεί ότι η εικόνα είναι περισσότερο επηρρεασμένη από το γερμανό φωτογράφο του 19ου αιώνα, βαρώνο Wilhelm Von Gloeden του οποίου οι φωτογραφίες από τους νέους της Σικελίας «Wonders Of Sicily«, αποτελούν αποσπάσματα από μια πολύ διαφορετική γενιά ως προς τα ήθη.

Reclining Boy © Wilhelm Von Gloeden

Η δουλειά του Von Gloeden σε άλλο χρονικό πλαίσιο θα προκαλούσε διαμαρτυρίες για τις σκανδαλώδεις γυμνές απεικονίσεις των αγοριών της Σικελίας σε πλατωνικές υπαινικτικές στάσεις, πέρα από το αισθητικό πνεύμα τους, την ιδιαίτερη χρήση του φωτός και τα υλικά που χρησιμοποιούσε για τα μοντέλα του προκειμένου να καλύψει τις σωματικές αμυχές (ένα make up σώματος που περιλάμβανε γάλα, ελαιόλαδο και γλυκερίνη) που τους τοποθετεί ως ακόλουθους του θεού Πάνα ή του Διόνυσου στην επαρχιακή, ειδυλλιακή επαρχία του νησιού. «Ο Nigel ζητούσε συνεχώς από το αγόρι να μπει σ’ αυτό το λουτρό με το κρύο γάλα» θυμάται ο Oliver. «Λειτουργείς όμως ως καλλιτέχνης, δεν σκέφτεσαι ότι αυτό είναι πονηρό. Ήταν δύο ετεροφυλόφιλοι καλλιτέχνες που συνεργάζονταν πάνω σ’ αυτό. Είναι υπέροχο εξώφυλλο.»

Wonders Of Sicily © Wilhelm Von Gloeden

Το «L’ Esclave Endormi» ήταν μια κυκλοφορία που δεν θα είχε συνέχεια στη 4AD για τον Richenel αφού ο Ivo δεν ανακάλυψε άλλα στοιχεία στο υλικό του album του για να τα κυκλοφορήσει. Είχε αντιληφθεί όμως την ερμηνευτική δύναμη του Richenel κι έτσι τον κάλεσε στο Λονδίνο για τις ηχογραφήσεις του δεύτερου album των This Mortal Coil, «Filigree And Shadow«. Ο Ivo του έδωσε να ερμηνεύσει δύο τραγούδια – το «I Must Have Been Blind» του Tim Buckley και το «Five Brothers» των Quicksilver Messenger Service, μία ακόμα από τις αναμνήσεις του Ivo από την Δυτική Ακτή των Η.Π.Α. Πίσω στην Ολλανδία, ο Richenel δεν κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει την καλλιτεχνική επιτυχία του «L’ Esclave Endormi» αφού η δισκογραφία του στη συνέχεια (πέντε albums από το 1987 ως το 2008) κινήθηκαν σε nu pop πλαίσια της εποχής, αφήνοντας πάντα κάτι απ’ έξω από την τεράστια φωνητική ευρύτητά του. Περιπλανήθηκε από τα μέσα των 90s στην Ισπανία και στην Ibiza αναζητώντας μια πιο ταιριαστή μουσική φόρμα και κατέληξε να μετοικεί στο νότο της Γαλλίας τραγουδώντας jazz.